CRKVA SVETOG ĐORĐA U SOPOTNICI - SVEDOČANSTVO OPSTANKA SRPSKOG NARODA U ISTOČNOJ BOSNI

https://www.youtube.com/watch?v=c6lY0YWQQXQ

Pre trideset i dve godine, tokom septembra 1992. godine, zapaljen je Hram Svetog velikomučenika Georgija u Sopotnici kod Goražda. Ovaj vandalski, nehumani čin počinjen je u sklopu kampanje etničkog nasilja i ratnih zločina nad srpskim stanovništvom a uprkos brojnim dokazima i podacima o samim počiniocima, još uvek niko nije procesuiran za ovo nedelo.

Hram Svetog Georgija predstavlja jedan od najznačajnijih verskih, kulturnih i istorijskih spomenika i mesto koje je vekovima okupljalo srpski narod i čuvalo naš identitet. Hram je smešten na samoj entitetskoj granici između Republike Srpske i Federacije Bosne i Hercegovine, pored magistralnog puta Goražde-Višegrad. Za Srbe u Goraždu ova svetinja nije samo sakralni objekat već nešto mnogo više i značajnije - simbol opstanka našeg naroda na području gornjeg Podrinja. Istorijski podacima nam pokazuju kako je hram sagradio je Herceg Stefan Kosača 1446. a u periodu od 1529. do 1531. pri crkvi je radila i prva štamparija na ovom području. Tokom vekova je obnavljana i po nekoliko puta. 

Hram Svetog velikomučenika Georgija smješten je ispod brda Gradina, oko tri kilometra udaljenog od Goražda, nizvodno sa lijeve strane Drine. Podigao ga je Herceg od Svetog Save – veliki vojvoda bosanski i knez drinski Stefan Vukčić Kosača 1446. god. i posvetio ga Svetom Georgiju.

Građen je u gotskom stilu i razlikuje se od ostalih hramova iz perioda Nemanjića. U sklopu objekta se nalaze stećci, dok sjeverni zid i danas počiva na jednom od njih. Rimske ploče koje su uzidane u vrijeme građenja same Hercegove crkve govore o tome da su gradnju izvodili primorski majstori.

Svaki sakralni objekat ima neku svoju specifičnost, bilo da je reč o izgledu, istoriji ili ljudima koji su ga gradili. Sve naše pravoslavne crkve, hramovi i manastiri predstavljaju jedno trajno svedočanstvo o postojanju srpskog naroda i njegovom opstanku kroz vreme, one su svedočanstvo o kulturi i običajima naroda tog kraja, a neretko i nemi svedoci svih tragedija i patnji koje je naš narod proživeo. Pravoslavne crkve u Istočnoj Bosni možda su i najbolji dokaz ove tvrdnje. Toliko puta rušene i iznova obnavljane, one svakako predstavljaju nacionalno i kulturno blago srpskog naroda iz kojeg se jasno ogleda sva turbulentna istorija našeg naroda. Tu u porti ovog pravoslavnog hrama stasavale su mnoge generacije, negovala se tradicija, čuvali su i dalje prenosili stari običaji!

Upravo u Crkvi Svetog Đorđa otvorena je 1519. prva štamparija - svojevrsno duhovno i kulturno ognjište srpskog naroda. Goraždanska štamparija bila je jedna od najranijih štamparija među Srbima i prva na teritoriji današnje Bosne i Hercegovine (tadašnje Osmansko carstvo). Osnovana je u Veneciji 1519. godine, ali je ubrzo premeštena u pravoslavnu crkvu. Božidar Goraždanin, iguman mileševski i monah svetogorski, uputio je te godine svoja dva sina Đorđija i Teodora Ljubavića u Goražde sa ciljem da u ovoj svetinji nad svetinjama otvore štampariju i pomognu  narod u Podrinju. 

Štamparija je aktivno radila u periodu od 1519-1521 gde se štampaju "Molitvenik", "Služabnik", " Psaltir" i druga značajna dela ali pod naletom turskih osvajača štamparija se seli u Rumuniju i prestaje sa radom. Dimenzije crkve bile su 8,5 x 4,5 metara. Crkva je proširena šest metara prema zapadu, najverovatnije u vreme Makarija Sokolovića i obnove Srpske patrijaršije (1557). Nakon toga nisu vršene nikakve značajnije popravke sve do 1869. godine kada je podignut manji zvonik. Ovaj zvonik je porušen 1894. ali je zamenjen novim i mnogo većim.

Dobar deo istorije Hercegove crkve neraskidivo je vezan za prošlost svešteničke porodice Kosorić. Kosorići, ugledna srpska familija, neumorno su sa generacije na generaciju prenosili svoju plemenitu dužnost i zajedno sa svojim narodom podnosili nedaće koje su donosile okupacije i ratovi. Poslednji Kosorić koji se službovao u Goraždu bio je protojerej Borivoje. Na toj dužnosti se nalazio do maja 1992. kada je zbog početka ratnih sukoba izbegao sa porodicom u Crnu Goru.

Hram Svetog Georgija u Sopotnici oduvek je bio simbol mira, zajedništva i tolerancije. Bilo je to mesto zajedničkih okupljanja odakle su širene poruke solidarnosti i suživota a ostao je upamćena i kao istorijski važno mesto koje je doprinelo razvoju pismenosti i obrazovanja. Hram u kojoj se venčalo i krstilo hiljade i  hiljade ljudi, koji je ispratila veliki broj generacija, doživeo je užasno tešku i surovu sudbinu tokom 1992. godine za vreme građanskog rata u Bosni i Hercegovini. Pripadnici bošnjačke-muslimanske vojske tzv. Armije BiH su ovu pravoslavnu svetinju u septembru 1992. najpre opljačkali i opustošili a potom i demolirali. Ono što je vekovima građeno i čuvano nestalo je preko noći u plamenu mržnje. Mnoge svete knjige su popaljene, a verske dragocenosti 

su uništene i opljačkane. Tada su zapaljeni i pomoćni objekti pored crkve. 

U napadu ove vojske devastirano je i pravoslavno groblje. Kapela i parohijski dom u Goraždu su takođe opljačkani i srušeni tokom 1992. godine. Uništavanjem pravoslavnih crkvi i hramova, napadači su se vodili logikom da će tako onemogućiti povratak srpskom stanovništvu. Želeli su da zbrišu trag postojanju svega srpskog i pravoslavnog na ovom području. 

Prva žrtva u Gornjem Podrinju bio je civil, penzioner Ranko Baranac /62/ čiji je život svirepo ugašen još 12. januara 1992. pre zvaničnog početka rata u selu Bijela i to od strane komšije Bošnjaka. Mada je pritisaka i ozbiljnih napada bilo i tokom 1991. godine, ovaj događaj se smatra početkom rata na prostoru Podrinja čije su prve žrtve bili upravo Srbi - civili, obični građani. Konkretno u Goraždu, prva žrtva je bio civil Nikola Dragičević /49/ iz sela Nekopi. Za vreme ratnih sukoba na području gornjeg Podrinja život je izgubilo više dve hiljade i šest stotina Srba, uglavnom dece, žena i starijih osoba. Među žrtvama je više od osam stotina Srba poreklom iz Goražda. Surova statistika pokazuje da je najmlađa žrtva imala dve, a najstarija 94 godine što možda i najbolje svedoči o brutalnosti koju je srpsko stanovništvo doživelo. Širom gornjeg Podrinja spaljeno je stotine srpskih sela i zaselaka, a veliki broj civila bio je zatočen po muslimanskim logorima gde su mučeni, zlostavljani, likvidirani... 

Razaranje Hrama Svetog Georgija je samo jedan u nizu primera razorenih i devastiranih pravoslavnih objekata u Gornjem Podrinju. Slična sudbina zadesila je i pravoslavne crkve, hramove i kapele širom goraždanskih sela, kao i na području Foče, Višegrada, Rogatice...u mestu Jabuka kod Foče 23. jula 1992. zapaljen je do temelja Hram Preobraženja Godspodnjeg, inače najstarija pravoslavna svetinja u tom delu Bosne i Hercegovine. 

Osnovno javno tužilaštvo iz Višegrada je 18. avgusta 1994. višegradskom Osnovnom sudu podnelo tužbu protiv dvojice pripadnika bošnjačke vojske iz Goražda - M.D. i I.K.  zbog osnovane sumnje da su učestvovali u spaljivanju i skrnavljenju crkve u Sopotnici kao i devastiranju pravoslavnog groblja. Nažalost, još uvek niko nije procesuiran zbog ovog vandalskog akta.

OBNOVA CRKVE

Odmah posle oslobađanja Donje Sopotnice od strane Vojske Republike Srpske u aprilu 1994. počela je postepena obnova hrama i postavljen je privremeni krov kako bi se sprečilo dalje propadanje građevina. Od 1995. do 1999. crkveni odbor i današnji paroh Novica Ćebić su radili na prikupljanju novčanih sredstava za podrobniju obnovu Hercegove crkve, a u leto 2000. se pristupilo samim radovima. Mitropolit dabrobosanski gospodin Nikolaj je osveštao Crkvu Svetog Đorđa u Donjoj Sopotnici 7. septembra 2003. godine.